Tác giả: Thùy Linh 

Dịch giả: Thùy Linh

#Languageorigin

#Sociolinguistics

#Languagediversity

* Bài viết dành cho các bạn học viên Octo. tham khảo

----------------------------------

SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA CHỮ VIẾT 

 

< English below >

 

Chữ viết - một trong những phát minh vĩ đại nhất trong lịch sử nhân loại, đã đóng vai trò quan trọng trong việc lưu giữ và truyền đạt những tinh hoa của loài người từ thế hệ này sang thế hệ khác. Từ những nét khắc trên các bề mặt cứng đến sự sáng tạo của ngòi bút trên giấy, chữ viết đã trải qua một cuộc hành trình dài để trở thành những hệ thống chữ viết hiện đại như bây giờ. Trong bài viết này, hãy cùng Octo. ngược dòng thời gian tìm hiểu về quá trình hình thành và phát triển của chữ viết. 

 

1. Nguồn gốc của chữ viết

 

+ Hệ thống biểu tượng tiền ký tự

 

Những hệ thống chữ viết đầu tiên bắt nguồn từ các tập quán cổ xưa của các hệ thống biểu tượng, các hình vẽ mô tả sự vật cụ thể. Những hệ thống này là tiền đề cho chữ viết sau này, vì vậy có thể gọi là hệ thống tiền ký tự (nguồn gốc của chữ viết). Chúng là các hệ thống biểu tượng khá dễ nhớ, có thể truyền đạt thông tin ở một mức độ nhất định. Những hệ thống này xuất hiện ở đầu thời kỳ đồ đá mới, khoảng thiên niên kỷ thứ 7 TCN. Đáng chú ý có hệ biểu tượng Vinča có những cải tiến về biểu tượng giản đơn ở đầu thiên niên kỷ 7 TCN, dần tăng tính phức tạp trong thiên niên kỷ tiếp theo và lên đến đỉnh cao là những bản ghi Tartaria vào thiên niên kỷ 5 TCN. Đặc biệt, những biểu tượng được xếp theo hàng lối có tổ chức giống như các dạng văn bản được trình bày như bây giờ. 

Song, các ký tự tượng hình của Cận đông thời cổ đại (Ai Cập, Cuneiform – tiền thân nền văn minh Sumer, Cretan) dường như không bắt nguồn từ những hệ thống biểu tượng trên. Vì vậy, khó có thể kết luận chính xác rằng hệ thống chữ viết đã kế thừa biểu tượng tiền chữ viết ở thời điểm nào.

Ký tự của nền văn minh sông Ấn phát triển trong suốt thiên niên kỷ 3 cả ở dạng tiền chữ viết hoặc dạng chữ viết cổ xưa tuy vậy quá trình phát triển này tiến nhanh hơn khi nền văn minh đi qua giai đoạn đỉnh điểm vào khoảng 1.900 năm TCN. Người ta tin rằng hệ thống chữ viết đầu tiên của loài người ra đời cuối thiên niên kỷ 3 TCN tại vùng Sumer (Lưỡng Hà) ở dạng chữ hình nêm cổ xưa ở Triều đại Ur thứ ba. Sự phát triển của chữ viết tượng hình Ai cập song song với những ký tự vùng Lưỡng Hà và không nhất thiết là độc lập với nhau. Hệ thống tiền ký tự của người Ai Cập tiến hóa thành những ký tự tượng hình cổ xưa vào khoảng 3.200 năm TCN và phổ biến rộng rãi ở giữa thiên niên kỷ 3 TCN.

Chữ viết của người Trung Quốc có lẽ là không cùng nguồn gốc với các nền văn minh Trung Đông. Từ hệ thống biểu tượng tiền chữ viết ở cuối thời kỳ đồ đá mới khoảng 6.000 năm TCN, chữ viết Trung Quốc ra đời khoảng 1.500 năm TCN vào thời nhà Thương.

Ngoài ra, những hệ thống chữ viết ở châu Mỹ (bao gồm nền văn minh Maya và Olmec) cũng có những nguồn xuất xứ độc lập. Dựa vào những cơ sở trên, các nhà nghiên cứu đã tìm được và chia thành 6 nhóm chữ viết cổ chính trong thời kỳ tiền sơ khai này:

 

• Hệ thống ký tự Vinča signs hay Vinča-Turdaş script: có niên đại khoảng 6000-4000 năm TCN, được tìm thấy tại vùng tây nam Châu Âu.

• Hệ thống ký tự Tărtăria: có niên đại khoảng 5500 năm TCN, được tìm phát hiện tại Tărtăria thuộc Romania.

• Hệ thống ký tự Dispilio: được nhà sử học người Hy Lạp George Hourmouziadis phát hiện ra năm 1993 tại một làng nhỏ của vùng Kastoria Prefecture của Hy Lạp, có niên đại vào khoảng 5260 năm. 

• Hệ thống kí tự Jiahu: có niên đại gần 6600 năm TCN và được phát hiện ở Hà Nam, Trung Quốc. 

• Hệ thống ký tự Harappan hay Indus Script: đây là hệ thống kí tự cổ đại của người Ấn Độ có niên đại khoảng 4000 năm cho đến 3000 năm TCN.

• Hệ thống ký tự Quipu hay khipu: hay còn được biết tới với tên Slavic-rune. Đây là một hệ thống ký tự đặc thù của người dân Inca cổ thuộc châu Mỹ, có lịch sử từ khoảng 4000 năm TCN.

 

Phần lớn các hệ thống chữ viết trên thế giới ngày này đều bắt nguồn từ Ai Cập, Lưỡng Hà hoặc Trung Quốc. Có một vài ngoại lệ là hệ thống tượng ý của người Maya xuất hiện thế kỷ thứ 3 TCN và các ký tự tìm thấy trên đảo Phục Sinh.

 

 

2. Sự phát triển của chữ viết

 

+ Chữ viết thời kỳ đồ đồng

 

* Chữ viết hình nêm

Hệ thống chữ viết nguyên thủy của người Sumer bắt nguồn từ những phiến đất sét. Cho đến cuối thiên niên kỷ 4 TCN, hệ thống này đã phát triển thành một phương pháp lưu lại các bản kê, sử dụng bút trâm đầu tròn ấn lên tấm đất sét theo các góc khác nhau để kí hiệu con số. Cách ghi này dần được gia tố các biểu tượng ghi bằng bút trâm sắc để chỉ ra cái gì được đếm. Việc ghi chép sử dụng bút trâm đầu tròn và bút trâm đầu sắc, theo thời gian, được thay thế bằng bút trâm đầu hình nêm vào khoảng 2.700 – 2.500 năm TCN. Ban đầu chỉ có những kí hiệu tượng hình nhưng đã dần phát triển, đưa vào yếu tố ngữ âm ở thời gian thế kỷ 29 TCN.

Khoảng 2.600 năm TCN, chữ viết hình nêm bắt đầu thể hiện âm tiết trong nhóm ngôn ngữ Sumer vùng Lưỡng Hà. Cuối cùng, chữ viết hình nêm trở thành hệ thống chữ viết phổ biến ghi lại kí hiệu ghi hình, âm tiết và con số. Kể từ thế kỷ 26 TCN, dạng chữ viết này du nhập vào ngôn ngữ Akkadian (một ngôn ngữ trong nhóm Sumer) cùng các ngôn ngữ khác như Hurrian (ngôn ngữ được nói ở phía bắc Lưỡng Hà khoảng 2.300 năm TCN và gần như biến mất 1.000 năm TCN) và Hittite (ngôn ngữ đã biến mất, đã từng được sử dụng ở trung tâm Tiểu Á từ 1.600 đến 1.100 năm CN). Những ký tự tương tự còn được tìm thấy trong ngôn ngữ Ugaritic (ngôn ngữ đã biến mất, từng được sử dụng ở Ugarit, Syria) và Ba Tư cổ.

 

 

* Chữ tượng hình Ai Cập cổ đại

Chữ viết đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì đế chế Ai Cập, và đọc và viết là đặc quyền của nhóm người được giáo dục để ghi chép và giữ gìn văn bản. Chỉ những người có xuất thân cao quý mới được đào tạo để trở thành người ghi chép và giữ gìn văn bản. Họ phục vụ trong đền thờ, quân đội và hệ thống hành chính của nhà vua (Pharaon). Hệ thống chữ viết tượng hình Ai Cập khá khó học, nhưng sau nhiều thế kỷ, chúng ngày một phức tạp hơn nhằm duy trì đặc quyền của những người ghi chép và giữ gìn văn bản.

 

* Chữ viết Trung Hoa

Ở Trung Quốc, các nhà sử học biết được rất nhiều điều về những triều đại Trung Hoa đầu tiên nhờ những văn bản còn sót lại. Từ thời nhà Thương, đa số những ghi chép này tìm thấy trên xương động vật hoặc bản ghi bằng đồng. Những chữ ghi trên mai rùa, qua phương pháp xác định tuổi carbon cho thấy chúng được viết khoảng 1.500 năm TCN. Các nhà sử học phát hiện ra rằng loại vật liệu được sử dụng có ảnh hưởng đến văn bản được ghi chép và cách thức sử dụng chúng.

Có những phát hiện gần đây về các mai rùa có niên đại khoảng 6.000 năm TCN như các kí hiệu tìm thấy ở Jiahu, nhưng liệu chúng đã đủ phức tạp để được coi là chữ viết hay chưa thì vẫn còn tranh cãi. Nếu những hình vẽ này được xác định là ngôn ngữ ở dạng viết thì chữ viết Trung Hoa là chữ viết cổ nhất của nhân loại vì nó ra đời sớm hơn 2000 năm so với chữ viết hình nêm của Lưỡng Hà. 

 

* Ký tự Elamite

Những biểu tượng tiền ký tự Elamite vẫn chưa giải nghĩa được xuất hiện có lẽ từ 3.200 năm TCN và được viết theo hàng lối vào cuối thiên niên kỷ 3 TCN, chúng sau đó được thay thế bằng chữ viết hình nêm Elamite du nhập từ ngôn ngữ Akkadian.

 

* Chữ tượng hình Tiểu Á

Chữ tượng hình Tiểu Á là ký tự ghi lại hình để biểu đạt thông tin ra đời ở phía tây Tiểu Á. Lần đầu tiên xuất hiện trên các con dấu hoàng gia để ghi lại ngôn ngữ Luwian (một ngôn ngữ ngày nay đã tuyệt chủng) khoảng thế kỷ 20 TCN.

 

* Ký tự Cretan

Chữ tượng hình Cretan được tìm thấy tại các di chỉ của nền văn minh Minoan đảo Crete (xuất hiện ở giữa thiên niên kỷ 2 TCN) và hiện vẫn chưa được giải mã.

 

* Những chữ cái cổ Semitic (Trung Đông)

Những chữ cái đúng nghĩa đầu tiên (những chữ cái phụ âm, gán mỗi biểu tượng tương ứng với một âm vị, nhưng không nhất thiết mỗi âm vị ứng với một biểu tượng) xuất hiện khoảng 1.800 năm TCN ở Ai Cập Cổ đại, như một cách miêu tả ngôn ngữ được phát triển bởi những người Semitic phục vụ ở Ai Cập, nhưng những nguyên tắc chữ cái này không được du nhập vào hệ thống chữ viết tượng hình của Ai cập trong suốt thiên niên kỷ. Những chữ cái phụ âm ban đầu này vẫn ít được coi trọng trong nhiều thế kỷ. Và chúng chỉ trở nên quan trọng khi vào cuối thời kỳ đồ đồng, khi ký tự tiền chữ viết Sinaitic phân thành hai nhánh là hệ thống tiền chữ cái Canaanite (khoảng 1.400 TCN) và hệ thống chữ cái nam Ả rập (khoảng 1.200 TCN). Hệ thống tiền chữ cái Canaanite có lẽ bị ảnh hưởng bởi hệ thống chữ viết ghép vần Byblos mà hiện này vẫn chưa giải mã được và sau đó truyền ảnh hưởng vào chữ cái Ugantic (khoảng 1.300 TCN).

 

* Chữ viết Ấn Độ

Những kí hiệu tìm thấy của nền văn minh sông Ấn thời đồ đồng giữa vẫn chưa giải nghĩa được. Vẫn chưa rõ những kí hiệu này được xếp vào ký hiệu tiền ký tự hay đó là một dạng chữ viết biểu tượng-ngữ âm của các hệ thống chữ viết thời kỳ đồ đồng khác.

 

 

+ Thời kỳ đồ sắt và sự ra đời hệ thống bảng chữ cái

Chữ cái Phoenician là hệ thống tiền chữ cái Canaanite được tiếp tục phát triển ở thời kỳ đồ sắt (được cho là kế thừa từ sự chấm dứt của hệ thống này năm 1.050 TCN). Hệ thống chữ cái này đưa đến sự ra đời của chữ viết Aramaic và chữ viết Hy Lạp; rồi thông qua người Hy Lạp, dẫn đến sự ra đời của các chữ cái Tiểu Á và chữ cái Italic cổ (bao gồm tiếng Latin) vào thế kỷ 8 TCN. Chữ cái Hy Lạp đưa vào các kí hiệu nguyên âm. Nhóm chữ viết Brahmic của Ấn Độ có lẽ hình thành từ thế kỷ 5 TCN từ những tiếp xúc với chữ viết Aramaic. Chữ viết Hy Lạp và Latin vào các thế kỷ đầu Công nguyên là phát tích của một số hệ thống ký tự Châu Âu như chữ cái Runes, chữ cái Gothic và chữ cái Cyrillic. Trong khi đó, chữ viết Aramaic là khởi nguồn của chữ cái Hebrew, chữ cái Syriac và chữ cái Arabic; chữ cái nam Ả rập mang đến sự hình thành chữ cái Ge’ez. Cũng thời gian này (thế kỷ 4 đầu Công nguyên), chữ viết Nhật Bản ra đời từ chữ viết Trung Hoa.

Sự hình thành và phát triển của chữ viết không chỉ phản ánh sự tiến bộ của con người trong việc truyền tải thông tin, mà còn thể hiện sự sáng tạo, đột phá về tư duy và khả năng giao tiếp của chúng ta. Chữ viết đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng trong sự phát triển của xã hội, cho phép chúng ta ghi lại kiến thức và truyền đạt thông tin xuyên thời gian và không gian. Nhờ chữ viết, các thế hệ sau này có thể học hỏi từ những người đi trước, gìn giữ những tri thức cũ và viết nên những thành tựu mới. 

 

THE FORMATION AND DEVELOPMENT OF WRITING   

Writing, one of the greatest inventions in human history, has played an important role in preserving and transmitting the essence of humanity from generation to generation. From the engravings on hard surfaces to the creation of the pen on paper, writing has undergone a long journey to become the modern writing system they are today. In this article, let's join Octo. Step back in time to learn about the formation and development of writing. 

 

1. The origin of writing

+ Pre-character symbol system

The first writing systems originated from ancient practices of symbolic systems, drawings depicting specific things. These systems were the precursors to later writing, so they can be called prescriptive systems (the origin of writing). They are quite memorable symbolic systems that can convey information to a certain extent. These systems appeared in the early Neolithic period, around the 7th millennium BC. Notably, the Vinča symbolic system saw improvements in simple symbolism in the early 7th millennium BC, gradually increasing in complexity over the next millennium and culminating in the Tartarian records in the 5th millennium BC. In particular, the symbols were arranged in an organized line like the forms of text presented today. 

However, the hieroglyphic characters of the ancient Near East (Egyptian, Cuneiform – the forerunner of Sumerian civilization, Cretan) do not seem to have originated from these symbolic systems. Therefore, it is difficult to conclude exactly at what point the writing system inherited the pre-written symbol.

The inscription of the Indus civilization developed during the 3rd millennium either in prescript or ancient written form, however this development accelerated as the civilization passed its peak around 1,900 BC. It is believed that the first human writing system came into existence in the late 3rd millennium BC in Sumerian (Mesopotamia) in the form of ancient cuneiform in the Third Dynasty. The development of Egyptian hieroglyphics paralleled Mesopotamian scripts and was not necessarily independent of each other. The Egyptian prescriptive system evolved into ancient hieroglyphics around 3,200 BC and became widely available in the mid-3rd millennium BC.

Chinese writing is probably not of the same origin as Middle Eastern civilizations. From the prescript symbolic system written at the end of the Neolithic period about 6,000 BC, Chinese writing came into existence about 1,500 BC in the Shang Dynasty.

In addition, writing systems in the Americas (including the Mayan and Olmec civilizations) also have independent origins. Based on the above bases, researchers have found and divided into 6 main groups of ancient writing in this early period:

The Vinča sign or Vinča-Turdaş script: dating to about 6000-4000 BC, is found in southwestern Europe.

Tărtăria script system: dating to about 5500 BC, discovered in Tărtăria in Romania.

The Dispilio script system was discovered by Greek historian George Hourmouziadis in 1993 in a small village in the Kastoria Prefecture region of Greece, dating back about 5260 years.  

Jiahu character system: dating back to nearly 6600 BC and discovered in Henan, China.  

Harappan script system or Indus Script: this is an ancient Indian script system dating back to about 4000 years until 3000 BC.

Quipu or khipu character system: also known as Slavic-rune. This is a unique writing system of the ancient Incas of the Americas, dating back to about 4000 BC.

The majority of writing systems in the world today originated in Egypt, Mesopotamia, or China. The few exceptions are the Mayan ideography system that appeared in the 3rd century BC and the characters found on Easter Island.

2. The development of writing

+ Bronze Age writing

* Cuneiform writing

The primitive Sumerian writing system originated from clay tablets. By the end of the 4th millennium BC, this system had evolved into a method of recording inventories, using a round-tipped brooch pen pressed onto a clay tablet at different angles to symbolize numbers. This recording method is gradually incremented with symbols written with a sharp pen to indicate what is counted. The use of round-tipped and sharp-tipped brooch pens was, over time, replaced by cuneiform head brooches around 2,700–2,500 BC. Originally there were only hieroglyphic symbols but gradually evolved, incorporating phonetic elements in the 29th century BC.

Around 2,600 BC, cuneiform writing began to express syllables in the Sumerian languages of Mesopotamia. Eventually, cuneiform writing became a popular writing system that recorded notation, syllables, and numbers. Since the 26th century BC, this form of writing has been introduced into Akkadian (a Sumerian language) and other languages such as Hurrian (spoken in northern Mesopotamia around 2,300 BC and almost disappeared by 1,000 BC) and Hittite (a language that has disappeared, was once used in central Asia Minor from 1,600 to 1,100 CE). Similar characters are found in Ugaritic languages (a vanished language, once spoken in Ugarit, Syria) and ancient Persia.

* Ancient Egyptian hieroglyphs

Writing played an important role in maintaining the Egyptian empire, and reading and writing were the prerogatives of the group of people educated to record and preserve the text. Only people from noble backgrounds are trained to be scribes and keepers of texts. They served in the temple, the army, and the administrative system of the king (Pharaoh). The Egyptian hieroglyphic writing system was quite difficult to learn, but over the centuries it became more and more complex to maintain the privilege of those who recorded and preserved the text.

* Chinese script 

In China, historians know a lot about early Chinese dynasties from surviving texts. Since the Shang Dynasty, most of these records have been found on animal bones or bronze records. Inscriptions on tortoise shells, through carbon dating methods, show that they were written around 1,500 BC. Historians found that the type of materials used had an influence on the recorded text and how it was used. There have been recent discoveries of tortoise shells dating back to around 6,000 BC such as symbols found in Jiahu, but whether they were complex enough to be considered written is debatable. If these drawings are identified as written language, then Chinese writing is the oldest human script because it was born 2000 years earlier than the Mesopotamian cuneiform script.

* Elamite characters

Unexplained pre-Elamite symbols appeared probably from 3,200 BC and were written in rows in the late 3rd millennium BC, later replaced by Elamite cuneiform script imported from the Akkadian language.* Asia Minor hieroglyphsAsia Minor hieroglyphics are characters for recording figures to express information that was born in western Asia Minor. It first appeared on royal seals to record the Luwian language (a language now extinct) around the 20th century BC.

* Cretan script

Cretan hieroglyphics have been found at the sites of the Minoan civilization of Crete (which appeared in the mid-2nd millennium BC) and remain undeciphered.

* Old Semitic (Middle Eastern)

The first true letters (consonant letters, assigning each symbol to a phoneme, but not necessarily each phoneme to a symbol) appeared around 1,800 BC in Ancient Egypt, as a way of describing the language developed by the Semitics who served in Egypt, but these alphabetic principles were not introduced into the Egyptian hieroglyphic writing system during the millennium. These early consonant letters remained less valued over the centuries. They only became important at the end of the Bronze Age, when the pre-Sinaitic script split into two branches, the Canaanite prescript system (c. 1,400 BC) and the South Arabic alphabet system (c. 1,200 BC). The Canaanite prescript system was probably influenced by the Byblos rhyming writing system, which is currently indecipherable and later transmitted the influence to the Ugantic script (c. 1,300 BC).

* Indian script

The found symbols of the Middle Bronze Age Indus civilization remain unexplained. It is unclear whether these symbols were classified as prescript symbols or if they were a symbolic-phonetic form of other Bronze Age writing systems.

+ Iron Age and the birth of the alphabet system

The Phoenician alphabet is the Canaanite pre-alphabet system that continued to develop during the Iron Age (thought to be inherited from the end of this system in 1,050 BC). This alphabetic system led to the birth of Aramaic script and Greek script; then through the Greeks, leading to the birth of Asian Minor letters and Old Italic letters (including Latin) in the 8th century BC. Greek letters include vowel symbols. The Brahmic script of India was probably formed in the 5th century BC from contact with the Aramaic script. Greek and Latin writing in the early centuries AD was an outcome of several European character systems such as Runes, Gothic, and Cyrillic letters. Meanwhile, the Aramaic script is the origin of the Hebrew alphabet, the Syriac alphabet, and the Arabic alphabet; the southern Arabic letter gives the formation of the Ge'ez letter. Around the same time (4th century AD), Japanese writing was born from Chinese script.

The formation and development of writing not only reflects human progress in transmitting information but also demonstrates our creativity, breakthroughs in thinking, and communication abilities. Writing has created an important turning point in the development of society, allowing us to record knowledge and communicate information across time and space. Through writing, future generations can learn from their predecessors, preserve old knowledge, and write new achievements.

______________________________________________________

Anh ngữ Octo. 

Thông tin liên hệ:

 -Fanpage: https://www.facebook.com/hp.octo

 -Email: services@octo.vn

 -Hotline: 0282 2002244

 -Địa chỉ: 45 đường D2A, Khu Manhattan - Vinhomes Grand Park, Tp. Thủ Đức