MÚA RỐI NƯỚC - NGHỆ THUẬT TRUYỀN THỐNG ĐỘC ĐÁO

Múa rối nước là một hình thức biểu diễn nghệ thuật đặc sắc của Việt Nam, mang trong mình sự tinh tế và sáng tạo của con người. Với các con rối mềm mại, đa dạng và tinh tế, múa rối nước đã tạo nên một thế giới kỳ diệu trên mặt nước, kể về lịch sử, văn hóa và truyền thống của đất nước. Bằng sự linh hoạt và sáng tạo, nghệ thuật múa rối nước đã trở thành một phần không thể thiếu của văn hóa truyền thống Việt Nam, và được coi là một biểu tượng nghệ thuật quan trọng của đất nước.

Tại Việt Nam, múa rối nước được ghi nhận từ thế kỷ 11, trong thời kỳ vua Lý Thường Kiệt. Theo truyền thuyết, vua Lý Thường Kiệt đã sử dụng múa rối nước để lừa đảo quân xâm lược của nhà Tống. Vào thế kỷ thứ 18, nghệ thuật này đã phát triển trở thành một hình thức giải trí phổ biến trong dân gian, được biểu diễn trong các lễ hội và dịp lễ Tết [1].  Kể từ đó, múa rối nước đã trở thành một phần không thể thiếu trong nghệ thuật truyền thống của Việt Nam, đặc biệt là ở các làng nghề truyền thống như Đường Lâm, Điện Phùng, Điện Phủ. Bên cạnh lịch sử lâu đời, loại hình nghệ thuật này còn chứa đựng nhiều bất ngờ làm nên danh tiếng của riêng nó.

1. Khu vực điều khiển rối nước

Buồng trò rối nước,còn gọi là nhà rối hay thủy đình là nơi mà người điều khiển búp bê rối nước thực hiện các động tác để thể hiện các nhân vật và cảnh vật trong màn biểu diễn nghệ thuật múa rối nước. Đôi khi, khu vực này cũng được gọi là “mái đình” hoặc “mái rối”. Khu vực điều khiển múa rối nước thường nằm trên vị trí cao hơn so với mặt nước, để người điều khiển có thể dễ dàng quan sát và điều khiển búp bê rối nước. Nhà rối có thể được làm bằng gỗ hoặc bê tông, và thường có kích thước khoảng 4-5 mét chiều dài và 3-4 mét chiều rộng. 

Tại khu vực điều khiển, có một bộ điều khiển để người điều khiển có thể điều khiển các động tác của búp bê rối nước. Bộ điều khiển này bao gồm một tay nắm và các sợi dây thừng được nối với các búp bê rối nước. Khi người điều khiển di chuyển tay nắm, các sợi dây thừng sẽ được kéo và búp bê rối nước sẽ thực hiện các động tác tương ứng. Ngoài ra, khu vực điều khiển còn được trang trí với các bức tường hoặc màn cửa để tạo nên một phong cách truyền thống và tạo khung cảnh cho màn biểu diễn [2].

Trong tổ chức biểu diễn nghệ thuật múa rối nước, khu vực điều khiển là một phần quan trọng để đảm bảo sự thành công của màn biểu diễn. Sự khéo léo và tài năng của người điều khiển búp bê rối nước trong việc thể hiện các động tác của nhân vật và cảnh vật sẽ mang đến một màn trình diễn đầy sức sống và sáng tạo.

2. Cách điều khiển rối

Người múa rối nước sử dụng bộ điều khiển để điều khiển búp bê rối nước. Bộ điều khiển này bao gồm một tay nắm và các sợi dây thừng được nối với các búp bê rối nước. Khi người múa rối nước muốn di chuyển búp bê rối nước, họ sẽ di chuyển tay nắm theo một hướng nào đó. Khi tay nắm được di chuyển, các sợi dây thừng sẽ được kéo và búp bê rối nước sẽ di chuyển theo động tác tương ứng.

Các sợi dây thừng được nối trực tiếp với các bộ phận của búp bê rối nước, chẳng hạn như tay, chân, đầu, mắt, miệng, để người múa rối nước có thể điều khiển các bộ phận này di chuyển và thực hiện các động tác phù hợp với diễn biến câu chuyện. Người múa rối nước phải làm việc với tay nắm và các sợi dây thừng một cách khéo léo và tinh tế để tạo ra các động tác chính xác và mượt mà của búp bê rối nước. Đồng thời,  Họ cũng cần phải có khả năng cảm nhận và thích ứng với diễn biến của câu chuyện để điều khiển búp bê rối nước một cách linh hoạt và chuyên nghiệp [3].

Ngoài kỹ năng điều khiển búp bê rối nước, người múa rối nước cũng cần có sự khéo léo trong việc di chuyển bên trong mái đình và tạo ra các hiệu ứng trên mặt nước, tăng tính hấp dẫn cho màn biểu diễn.

3. Nghệ thuật làm rối

Các con rối nước được tạo ra bằng cách chế tác thủ công và tỉ mỉ từ các nhà nghệ nhân địa phương. Quá trình sản xuất rối nước bao gồm nhiều bước khác nhau, từ lựa chọn nguyên liệu đến hoàn thiện sản phẩm. Dưới đây là một số bước quan trọng trong quá trình sản xuất con rối nước [4],[5]:

1. Lựa chọn nguyên liệu: Các búp bê rối nước được làm từ gỗ balsa, một loại gỗ nhẹ, có tính năng chống nước và dễ dàng chế tác thành các hình dạng phức tạp.

2. Thiết kế: Sau khi lựa chọn nguyên liệu, các nhà nghệ nhân sẽ thiết kế các khuôn mẫu để chế tác các búp bê rối nước. Các khuôn mẫu này thường được làm từ đá hoặc bê tông để tạo ra các chi tiết mịn và chính xác.

3. Chế tác: Sau khi có khuôn mẫu, các nhà nghệ nhân sẽ chế tác các búp bê rối nước bằng cách sử dụng dao và dụng cụ tinh tế. Mỗi con rối nước thường có chiều cao khoảng 30-40cm, tuy nhiên, có những con rối nước lớn hơn có chiều cao lên đến 1 mét. Các búp bê rối nước được chế tác tỉ mỉ với các chi tiết nhỏ, từ trang phục cho đến các đặc điểm của khuôn mặt và tóc.

4. Sơn và trang trí: Sau khi chế tác xong, các búp bê rối nước sẽ được sơn và trang trí với các chi tiết khác nhau như quần áo, trang sức và phụ kiện để tạo nên một vẻ đẹp độc đáo và tinh tế

5. Lắp ráp: Khi các búp bê rối nước đã được sơn và trang trí, chúng sẽ được lắp ráp vào các sợi dây thừng và móc trên các khuôn gỗ để tạo thành các con rối nước hoàn chỉnh.

6. Kiểm tra chất lượng: Cuối cùng, các con rối nước sẽ được kiểm tra chất lượng để đảm bảo rằng chúng hoạt động tốt và thể hiện được các đặc tính của nhân vật và cảnh vật trong màn biểu diễn.

Tóm lại, quá trình sản xuất con rối nước là một quá trình tinh tế và đòi hỏi sự khéo léo và kỹ năng của các nhà nghệ nhân. Những chiếc con rối nước được tạo ra bởi các nghệ nhân có thể được coi là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo và đẹp mắt trong nghệ thuật múa rối nước. 

Múa rối nước Việt Nam là một nét đẹp văn hóa đặc trưng của Việt Nam, được truyền từ đời này sang đời khác. Với sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật và kỹ thuật, múa rối nước đã trở thành một nghệ thuật độc đáo và thu hút sự quan tâm của bạn bè quốc tế và đã trở thành một phần không thể thiếu trong các sự kiện văn hóa và giải trí của người dân Việt Nam. 

WATER PUPPETRY -  UNIQUE TRADITIONAL ART 

Water puppetry is a unique art performance form of Vietnam, bringing with it the sophistication and creativity of people. With soft, varied, and delicate puppets, water puppetry has created a magical world on the water, telling the country's history, culture, and traditions. With its flexibility and creativity, water puppetry has become an integral part of Vietnamese traditional culture and an important artistic symbol of the country. 

In Vietnam, water puppetry has been recorded since the 11th century, during the reign of King Ly Thuong Kiet. According to legend, King Ly Thuong Kiet used water puppetry to deceive the invaders of the Song Dynasty. In the 18th century, this art became popular entertainment among folklore, performed during festivals and Tet holidays [1]. Since then, water puppetry has become integral to Vietnam's traditional arts, especially in traditional craft villages such as Duong Lam, Dien Phung, and Dien Phu. Besides its long history, this art form also contains many surprises that make its reputation. 

1. Water puppet control area 

The water puppet chamber, also known as the puppet house or water puppet, is where the operator of the water puppet doll performs movements to show the characters and scenes in the water puppet art performance. This area is sometimes called the "pavilion" or "tangled roof." The water puppet control area is usually higher than the water, so the operator can easily observe and control the water puppet doll. Puppet houses can be made of wood or concrete, generally measuring 4-5 meters long and 3-4 meters wide.

 In the control area, there is a controller so that the operator can control the movements of the water puppet doll. This controller consists of a handle and ropes connected to water puppet dolls. When the operator moves the handle, the cords will be pulled, and the water puppet doll will perform the corresponding movements. In addition, the control area is decorated with walls or curtains to create a traditional style and set the scene for the performance [2]. 

In the organization of water puppet performing arts, the control area is an integral part of ensuring the success of the performance. The ingenuity and talent of the water puppet operator in expressing the movements of characters and scenes will bring a version full of life and creativity. 

2. Ways to control puppets Water 

Puppeteers use controllers to control water puppet dolls. This controller consists of a handle and ropes connected to water puppet dolls. When water puppeteers want to move the beauty, they will move the handle in a particular direction. When the handle is moved, the ropes will be pulled, and the water puppet doll will move in the corresponding movement. 

The ropes are connected directly to the parts of the water puppet doll, such as hands, feet, head, eyes, and mouth, so the water puppeteer can control these parts to move and perform movements following the story progression. Water puppeteers must work with handles and ropes skillfully and delicately to create precise and smooth movements of water puppet dolls. At the same time, they also need to be able to feel and adapt to the story's development to control the water puppet doll flexibly and professionally [3]. 

In addition to the skill of controlling water puppet dolls, water puppeteers also need to have mastery in moving inside the pavilion and creating effects on the water, increasing the attractiveness of the performance. 

3. The art of puppetry 

The water puppets are created by handcrafting and meticulously by local artisans. The water puppet production involves various steps, from material selection to product finishing. Here are some critical steps in the water puppet manufacturing process[4],[5]: 

1. Material selection: The water puppet dolls are made from balsa, light wood with water resistance, and are easy to manipulate into complex shapes. 

2. Design: Artisans will design molds to make water puppet dolls after selecting materials. These molds are usually made from stone or concrete to create smooth and precise details. 

3. Crafting: After having the mold, artisans will craft water puppet dolls using delicate knives and tools. Each water puppet usually has a height of about 30-40cm; however, more oversized water puppets grow up to 1 meter in height. The water puppet dolls are meticulously crafted with small details, from costumes to facial features and hair. 

4. Painting and decoration: After crafting, the water puppet dolls will be painted and decorated with different details such as clothes, jewelry, and accessories to create a unique and delicate beauty 

5. Assembly: Once the water puppet dolls have been painted and decorated, they will be assembled into ropes and hooked on wooden molds to form complete water puppets.

 6. Quality check: Finally, the water puppets will be quality checked to ensure that they work well and show the characteristics of the characters and scenes in the performance. 

In short, producing water puppets is a delicate process and requires the ingenuity and skill of artisans. Water puppets created by artisans can be considered unique and beautiful works in water puppet art. 

Vietnamese water puppetry is a typical cultural beauty of Vietnam, passed down from generation to generation. With the harmonious combination of art and technique, water puppetry has become a unique art and attracted the attention of international friends. It has become an indispensable part of cultural and entertainment events for Vietnamese people. 

_____________________________

References: 

[1] Nguyen, V. T. (2018). Water Puppetry: A Traditional Art in Vietnam. Vietnam National University Journal of Science, 34(2), 13-20.

[2] Tran, D. H. (2016). Water Puppetry: A Traditional Art in Vietnam. International Journal of Social Science and Humanities Research, 4(2), 68-74.

[3] Nguyen, T. T. (2019). The Value of Water Puppetry in Vietnamese Culture. Journal of Asian Culture and History, 11(1), 1-9.

[4] Vietnam National Administration of Tourism. (n.d.). Water Puppetry – an Intangible Cultural Heritage of Humanity. https://vietnam.travel/things-to-do/water-puppetry-an-intangible-cultural-heritage-of-humanity

[5]. Vietnam Heritage Travel. (n.d.). Water Puppetry: The Unique Art of Vietnam. https://vietnamheritagetravel.com/water-puppetry/ 

__________________________________