Tác giả: Thùy Linh 

Dịch giả: Thùy Linh

#Languageorigin

#Sociolinguistics

#Languagediversity

 Bài viết dành cho các bạn học viên Octo. tham khảo

----------------------------------

BÀN VỀ VIỆC BẢO TỒN NGÔN NGỮ CỦA CÁC DÂN TỘC THIỂU SỐ VIỆT NAM

< English below >

Việt Nam là quốc gia đa dân tộc với 54 dân tộc cùng sinh sống. Người Kinh chiếm 85,4% dân số Việt Nam, với  78,32 triệu người. 53 dân tộc thiểu số (DTTS) còn lại chỉ chiếm 14,6% dân số cả nước. [1]

Các dân tộc thiểu số có quy mô dân số không đồng đều (12 dân tộc dân số từ 100.000 người đến trên 1 triệu người, 21 dân tộc dân số từ 10.000 người đến 100.000 người, 15 dân tộc có dân số từ 1.000 đến 10.000 người, đặc biệt có 5 dân tộc có dân số dưới 1.000 người: dân tộc Sila 840 người, Pu Péo 705 người, Brâu 313 người, Rơmăm 352 người, Ơđu 301 người). [2]

Ngôn ngữ của các dân tộc Việt Nam được chia gồm 5 ngữ hệ:

-    Ngữ hệ Nam Á: gồm hai nhóm ngôn ngữ Việt-Mường và Môn-Khơme

-    Ngữ hệ Thái-Kadai: gồm nhóm Tày-Thái và Kađai

-    Ngữ hệ Hmông-Dao

-    Ngữ hệ Hán-Tạng : gồm nhóm Tạng-Miến và Hán

-    Ngữ hệ Nam Đảo

Các dân tộc thiểu số của nước ta hầu hết đều có tiếng nói riêng, nhiều dân tộc có chữ viết riêng, tiêu biểu là 2 dạng: 

• Chữ viết cổ (gồm chữ Chăm, Khmer, Thái, Nôm Tày - Nùng, Dao, Mông, Hoa, Lào) 

• Chữ viết Latinh (chữ Mông, Êđê, Jairai, Bana, Hrê, Rắclây…).

Các bộ chữ này đã tồn tại cùng với nền văn hoá và tín ngưỡng của các dân tộc từ đời này qua đời khác, dù trải qua nhiều thăng trầm, thay đổi. Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội hòa nhập và ngày càng phát triển, phần lớn các dân tộc thiểu số đã chuyển sang giao tiếp bằng tiếng phổ thông - tiếng Việt và tiếng Anh. 

Những nghiên cứu của các nhà khoa học Viện Hàn lâm khoa học xã hội và Khoa Ngôn ngữ học (Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội) cho thấy một số ngôn ngữ dân tộc thiểu số có nguy cơ biến mất như tiếng Arem, Mã Liềng, Rục, Cơ Lao, Pa Dí, Thu Lao, Cuối, Pu Péo,... bởi nhiều lý do. 

Sự thu hẹp về địa lý và số lượng người sử dụng ngôn ngữ dân tộc thiểu số:

• Khi không gian sống của các cộng đồng dân tộc thiểu số bị thu hẹp lại, ví dụ do quá trình đô thị hóa, di cư, hay đồng hóa văn hóa, thì số lượng người sử dụng ngôn ngữ bản địa sẽ giảm dần. Điều này làm cho việc duy trì và truyền bá ngôn ngữ trở nên khó khăn hơn. Đặc biệt là khi thế hệ trẻ không được tiếp cận và sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ, do không được học tập và sử dụng ngôn ngữ này trong đời sống hàng ngày. Điều này dẫn đến sự gián đoạn trong quá trình kế thừa và phát triển ngôn ngữ.

• Quá trình đô thị hóa, di cư và đồng hóa văn hóa khiến nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số "hòa tan" vào nền văn hóa chính thống, từ đó làm suy giảm nhanh chóng số lượng người sử dụng ngôn ngữ bản địa.

Thiếu chữ viết và sự cạnh tranh với các ngôn ngữ phổ biến hơn:

• Đối với những dân tộc thiểu số không có hệ thống chữ viết riêng, việc duy trì và phát triển ngôn ngữ trở nên khó khăn hơn so với các dân tộc có văn tự. Chữ viết giúp ghi chép, lưu giữ, và truyền bá ngôn ngữ một cách hiệu quả hơn. 

• Khi các cộng đồng dân tộc thiểu số phải chung sống, giao lưu và cạnh tranh với các nhóm dân tộc khác có dân số và điều kiện kinh tế-xã hội tốt hơn, ngôn ngữ của họ sẽ dễ dàng bị các ngôn ngữ phổ biến hơn, như tiếng Việt, tiếng Anh, v.v. thay thế. Các ngôn ngữ lớn có nhiều lợi thế hơn trong giao tiếp, giáo dục, thương mại, v.v.

Thiếu chính sách bảo tồn và phát triển:

• Nếu không có các chính sách, chương trình hỗ trợ cụ thể từ phía chính phủ và các tổ chức xã hội, các ngôn ngữ dân tộc thiểu số sẽ dần mai một và có nguy cơ biến mất hoàn toàn trong tương lai.

• Việc đầu tư vào giáo dục, truyền thông bằng ngôn ngữ bản địa, cũng như các nỗ lực bảo tồn và phát triển văn hóa của các dân tộc thiểu số đóng vai trò then chốt trong duy trì và phát triển các ngôn ngữ này. 

• Thiếu hụt các chính sách hỗ trợ về tài chính, về chương trình giáo dục, truyền thông bằng ngôn ngữ bản địa sẽ làm cho các ngôn ngữ dân tộc thiểu số khó có thể được bảo tồn và phát triển một cách bền vững.

Vậy, chúng ta đã có những biện pháp gì để bảo tồn và phát triển ngôn ngữ dân tộc thiểu số? 

Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước đã có những chủ trương, chính sách cụ thể về việc bảo tồn tiếng nói, chữ viết dân tộc thiểu số. Trong đó có nhiều chính sách cụ thể liên quan đến bảo tồn và phát triển tiếng nói, chữ viết dân tộc.

Một số ngôn ngữ đang được sử dụng trên Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, các đài phát thanh và truyền hình địa phương như Khmer, Ê Đê, Gia Rai, Ba Na, Chăm, Mông, Thái, Xơ Đăng, Tày, Hà Nhì, H’rê,... Một số ngôn ngữ dân tộc thiểu số đã được sử dụng để in các tác phẩm văn nghệ truyền thống, các sáng tác mới, để biên soạn các từ điển đối chiếu song ngữ, các sách miêu tả ngữ pháp, các sách giáo khoa...

Bên cạnh đó, Nhà nước cũng chú trọng việc bảo tồn và phát huy các hoạt động văn hóa truyền thống như ca nhạc, kịch, múa, lễ nghi,...thông qua du lịch. Qua đó, các thế hệ trẻ sẽ được tiếp xúc, học hỏi và thành thạo ngôn ngữ của dân tộc mình. Việc tạo cơ hội cho thế hệ trẻ tiếp cận, học tập và sử dụng thành thạo ngôn ngữ mẹ đẻ là ưu tiên hàng đầu để ngôn ngữ dân tộc được kế thừa và tiếp tục phát triển trong tương lai. Điều này không chỉ giúp bảo tồn ngôn ngữ mà còn góp phần duy trì và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống quý giá.

Cuối cùng, khuyến khích nghiên cứu, ghi chép, lưu trữ và xuất bản các tác phẩm văn học dân gian bằng các ngôn ngữ dân tộc thiểu số cũng rất cần thiết. Các tác phẩm văn học dân gian như truyện cổ tích, thơ ca, cách ngôn... chính là kho tàng văn hóa vô cùng quý giá của mỗi dân tộc. Khi được nghiên cứu, ghi chép, lưu trữ và xuất bản, những tác phẩm này sẽ được bảo tồn và lan truyền rộng rãi, giúp các thế hệ sau tiếp cận và hiểu biết về di sản văn hóa độc đáo của dân tộc mình. Điều này cũng góp phần củng cố và phát triển ngôn ngữ bản địa. 

Như vậy, ngôn ngữ dân tộc của chúng ta là kho tàng văn hóa đã tồn tại hàng ngàn năm, trải qua biết bao thăng trầm lịch sử. Vì vậy, việc bảo tồn và phát triển ngôn ngữ dân tộc là một trách nhiệm và nghĩa vụ không chỉ của các cộng đồng dân tộc thiểu số, mà còn của toàn xã hội. Đây là cách để chúng ta gìn giữ và tôn vinh những giá trị văn hóa quý giá, đồng thời xây dựng một xã hội đa dạng, văn minh và bền vững.

TALK ABOUT THE PRESERVATION OF THE LANGUAGES OF VIETNAM'S ETHNIC MINORITIES

Vietnam is a multi-ethnic country with 54 ethnic groups living together. Kinh people comprise 85.4% of Vietnam's population, with 78.32 million people. The remaining 53 ethnic minorities (ethnic minorities) account for only 14.6% of the country's population. [1]

Ethnic minorities have uneven population size (12 ethnic groups with population from 100,000 people to over 1 million people, 21 ethnic groups with population from 10,000 people to 100,000 people, 15 ethnic groups with population from 1,000 to 10,000 people, especially 5 ethnic groups with population less than 1,000 people: Sila ethnic group 840 people, Pu Peo 705 people, Brau 313 people, Straw 352 people, Deu 301 people). [2]

The languages of the ethnic groups of Vietnam are divided into 5 languages:

- South Asian language: two language groups Vietnamese - Muong and Mon-Khmer languages

- Thai-Kadai language: includes the Tay-Thai and Kadai groups

- Hmong-Dao language

- Han-Tang language: includes Tang-Mien and Han groups-

- Nam Dao language

Most ethnic minorities of our country have their voices, and many ethnic groups have their scripts, typically in 2 forms:  Ancient scripts (including Cham, Khmer, Thai, Nom Tay - Nung, Dao, Mong, Chinese, and Lao)  Latin script (Mongolian, Ede, Jairai, Bana, Hre, Lacray...).

These scripts have existed with the cultures and beliefs of peoples from generation to generation, despite many ups and downs and changes. However, in the context of an inclusive and growing society, the majority of ethnic minorities have switched to communicating in Vietnamese and English. 

Studies by scientists from the Academy of Social Sciences and the Department of Linguistics (University of Social Sciences and Humanities, Hanoi National University) show that some ethnic minority languages are at risk of disappearing such as Arem, Ma Lieng, Ruc, Co Lao, Pa Di, Thu Lao, End, Pu Peo,... for many reasons.

Geographic shrinking and number of ethnic minority language speakers:

• When the living space of ethnic minority communities shrinks, for example, due to urbanization, migration, or cultural assimilation, the number of native language speakers decreases. This makes it more difficult to maintain and spread the language.  Especially when the young generation does not have access to and use their mother tongue, due to the lack of learning and using this language in daily life. This leads to disruptions in the process of language inheritance and development. 
• Urbanization, migration, and cultural assimilation caused many ethnic minority communities to "dissolve" into mainstream culture, thereby rapidly declining the number of native language speakers.

Lack of writing and competition with more popular languages:

• For ethnic minorities who do not have their own writing system, language maintenance and development becomes more difficult than for ethnic groups with letters. Writing helps to record, retain, and spread language more effectively. 
• When ethnic minority communities have to live with, exchange and compete with other ethnic groups with better populations and socio-economic conditions, their languages will be more easily replaced by popular languages, such as Vietnamese, English, etc. Major languages have more advantages in communication, education, trade, etc.

Lack of conservation and development policies:

• Without specific policies and support programs from the government and social organizations, ethnic minority languages will gradually disappear and are at risk of disappearing completely in the future. 
• Investments in education and communication in indigenous languages, as well as efforts to preserve and develop the cultures of ethnic minorities, play a key role in maintaining and developing these languages. 
• The lack of support policies in terms of finance, education programs, and communication in indigenous languages will make it difficult for ethnic minority languages to be preserved and developed sustainably.

So, what measures have we taken to preserve and develop ethnic minority languages? 

Over the years, the Party and State have adopted specific guidelines and policies on the preservation of ethnic minority voices and scripts. In particular, there are many specific policies related to the preservation and development of the national language and writing.

Several languages are being spoken on the Voice of Vietnam, Vietnam Television, local radio and television stations such as Khmer, Ede, Gia Rai, Ba Na, Cham, Mong, Thai, Sr Dang, Tay, Ha Nhi, H're,... Some ethnic minority languages have been used to print traditional works of art, and new compositions, to compile bilingual comparative dictionaries, grammar description books, textbooks, etc.

In addition, the State also attaches great importance to the preservation and promotion of traditional cultural activities such as music, drama, dance, and rituals,... through travel. Thereby, young generations will be exposed, learn, and master the language of their people. Creating opportunities for young generations to access, learn, and use their mother tongue fluently is a top priority for the national language to be inherited and continue to develop in the future. This not only helps preserve the language but also contributes to maintaining and promoting precious traditional cultural values.

Finally, encouraging research, documentation, archiving, and publication of works of folklore in ethnic minority languages is also essential. Folklore works such as fairy tales, poetry, and aphorisms ... It is a precious cultural treasure of each nation. When studied, recorded, stored, and published, these works will be preserved and widely distributed, helping future generations access and understand the unique cultural heritage of their people. This also contributes to the consolidation and development of the native language. 

Thus, our national language is a cultural treasure that has existed for thousands of years, through many ups and downs in history. Therefore, preserving and developing national languages is a responsibility and obligation not only of ethnic minority communities but also of society as a whole. This is a way for us to preserve and celebrate precious cultural values while building a diverse, civilized and sustainable society.

_____________________________________

References:

[1] Trung tâm Quyền của người dân tộc thiểu số và miền núi (HRC), “Số người dân tộc thiểu số theo địa phương”, Truy cập tháng 10/2018

[2] Ủy ban dân tộc http://dttg.ubdt.gov.vn/54-dan-toc-viet-nam/no-luc-bao-ton-phat-huy-ngon-ngu-noi-va-viet-cua-cac-dan-toc-thieu-so.htm

______________________________________________________

Anh ngữ Octo. 

Thông tin liên hệ:

 -Fanpage: https://www.facebook.com/hp.octo

 -Email: services@octo.vn

 -Hotline: 0282 2002244

 -Địa chỉ: 45 đường D2A, Khu Manhattan - Vinhomes Grand Park, Tp. Thủ Đức